Sau khi tho.ái v.ị, vua Bảo Đại trao bộ ấ.n ki.ếm, tượng trưng quyền lực vư.ơng tr.iều cho chính quyền cá.ch mạ.ng. Đáng tiếc, bộ ấ.n ki.ếm đã bị m.ấ.t khi Pháp đưa quân quay trở lại xâ.m lư.ợc Việt Nam.
B.ảo v.ật quốc gia được đúc bằng vàng ròng, đại diện cho quyền lực của triều đình
Chiếc ấ.n được vua Bảo Đại trao cho đại diện Chính phủ VNDCCH vào ngày 30/8/1945 là một trong hàng chục ngọc tỷ và bửu ấ.n của triều Nguyễn. Theo các công trình nghiên cứu về ấ.n chương, bửu tỷ, triều Nguyễn có 24 kim tỷ và ngọc tỷ (ấ.n bằng vàng và bằng ngọc), được xếp vào loại Quốc bảo.
Theo TS Phan Thanh Hải – Giám đốc Sở VH-TT tỉnh Thừa Thiên Huế (nguyên GĐ Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế), cho biết: “Chiếc ấ.n quan trọng nhất, biểu tượng cho Hoàng đế là ấ.n Hoàng đế chi bảo. Đây chính là chiếc ấ.n mà vị vua cuối cùng của triều Nguyễn đã trao cho đại diện chí.nh qu.yền cá.ch mạ.ng tại quảng trường Ngọ Môn vào ngày 30/8/1945”.
Ấ.n Hoàng đế chi bảo được đúc bằng vàng ròng vào ngày 4 tháng 2 năm Minh Mạng thứ 4 (tức ngày 15/3/1823). Đây là chiếc bảo ấ.n lớn và đẹp nhất của triều Nguyễn. Ấ.n đ.úc hình vuông, quai ấ.n là một con rồng uốn khúc, đầu ngẩng cao, mắt nhìn thẳng về phía trước. Đỉnh đầu rồng khắc hình chữ Vương, kỳ (vây lưng) dựng đứng, đuôi cũng dựng đứng, vây đuôi uốn cong về phía trước; 4 chân rồng đúc rõ 5 móng, tư thế chống chân xuống mặt ấ.n rất vững vàng.
Năm 1952 tại Đà Lạt, th.ực d.ân Pháp trao trả ấ.n ki.ếm cho c.ựu ho.àng Bảo Đại. Mặt dưới của ấ.n khắc 4 chữ triện Hoàng đế chi bảo. Mặt trên của ấ.n, phía 2 bên quai khắc nổi 2 dòng chữ: Minh Mạng tứ niên nhị nguyệt sơ tứ nhật cát thời chú tạo (đúc vào giờ tốt ngày mồng 4 tháng 2 năm Minh Mạng thứ 4). Dòng chữ thứ 2 là Thập thành hoàng kim, trọng nhị bách thập lạng cửu tiền nhị phân (đúc bằng vàng, trọng lượng 280 lạng 9 chỉ 2 phân. Nếu tính 27 lượng tương đương 1kg, thì chiếc ấ.n này nặng khoảng 10,7kg.
Theo quy định của triều Nguyễn, ấ.n Hoàng đế chi bảo được dùng khi “gặp khánh tiết ban ơn, đại xá thiên hạ cũng là các cáo dụ thân huân, đi tuần thú các nơi để xem xét các địa phương, mọi điển lễ long trọng ấy và ban sắc, thư cho ngoại quốc…”.
Như vậy, kể từ khi đúc ra đến khi trao cho ch.ính qu.yền cá.ch mạ.ng, ấn Hoàng đế chi bảo đã có 122 tuổi. Khác với chiếc ấ.n trên, thanh ki.ếm đi kèm với nó lại có niên đại khá muộn khi được làm từ thời vua Khải Định.
Theo ảnh tư liệu, thanh bảo ki.ếm trên được làm theo kiểu trường ki.ếm. Toàn bộ chiều dài, kể cả vỏ ki.ếm khoảng hơn một thước tây. Ch.uôi ki.ếm nạm ngọc; lư.ỡi ki.ếm có lẽ bằng thép tốt; vỏ ki.ếm bằng vàng.
>>> Xem thêm: Dinh thự vua Bảo Đại: Máy bơm nước hơn 100 năm vẫn chạy tốt, có sàn nhảy đầm, kiến trúc tinh xảo đến ngỡ ngàng
Sự tích l.y k.ỳ về quá trình lưu lạc của ấ.n ki.ếm rồi lại về tay vua Bảo Đại
Trên nền đài lầu Ngũ Phụng cửa Ngọ Môn (Kinh thành Huế) vào chiều ngày 30/8/1945, trước mặt hơn 5 vạn người dân xứ Huế, Hoàng đế Bảo Đại – vị vua cuối cùng của triều Nguyễn, đã trao bộ ấ.n Hoàng đế chi bảo và ki.ếm cho ch.ính qu.yền cá.ch mạ.ng.
Thay mặt ch.ính ph.ủ cá.ch mạ.ng, ông Trần Huy Liệu đã tiếp nhận ấ.n ki.ếm và gắn huy hiệu công dân nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa cho cựu hoàng Bảo Đại. Ngay ngày hôm sau, bộ ấ.n ki.ếm được đem ra Hà Nội để kịp dự lễ đ.ộc l.ập vào ngày 2/9/1945.
Trong cuốn “Hỏi đáp về triều Nguyễn và Huế xưa”, ông Nguyễn Đắc Xuân – Nhà nghiên cứu văn hóa Huế, cho rằng, khi th.ực d.ân Pháp quay trở lại xâ.m lư.ợc Việt Nam (tháng 9/1945) và đưa quân ra thủ đô vào cuối năm 1946, đơn vị làm nhiệm vụ cất giữ bộ ấ.n ki.ếm trên đã đem gi.ấu chúng vào vách một ngôi ch.ùa c.ổ ở ngoại thành Hà Nội, trước khi r.út lên Việt Bắc.
Nhưng trớ trêu thay, sau đó, khi lính Pháp đ.ập ph.á chùa để lấy gạch xây đồ.n b.ốt, chúng lại phát hiện ra bộ ấ.n ki.ếm trên. Ngày 3/3/1952, tại Đà Lạt, th.ực d.ân Pháp đã tổ chức một buổi lễ khá long trọng để trao lại ấ.n ki.ếm cho cựu hoàng Bảo Đại – lúc này là “Quốc trưởng” của một chí.nh ph.ủ bù nhìn do Pháp dựng lên.
Năm 1953, để bảo vệ cho bộ ấ.n ki.ếm trên được an toàn, cựu hoàng Bảo Đại đã ủy quyền cho bà Mộng Điệp mang sang Pháp, trao cho hoàng hậu Nam Phương (vợ vua Bảo Đại) và hoàng tử Bảo Long.
“Sau khi bà Nam Phương m.ấ.t (năm 1963), bộ ấ.n ki.ếm này do Bảo Long quản lý và ông đã gửi chúng tại két sắt của Ngân Hàng Châu u (Union des Banques Européennes).
Vua Bảo Đại ki.ện Thái tử Bảo Long để đòi lại b.ảo v.ật
Cũng vì bộ ấ.n ki.ếm này mà hai cha con Bảo Đại – Bảo Long đã ki.ện c.áo nhau rất phức tạp để giành quyền sở hữu. Năm 1980, ông Bảo Đại xuất bản tập hồi ký Le Dragon d’ Annam (Con rồng An Nam), ông muốn dùng con dấu lịch sử đó để làm vi-nhét đặt vào cuối các chương hồi ký nhưng Bảo Long không cho mượn. Ông Bảo Đại hết sức bực mình nhưng không làm gì lay chuyển được Bảo Long. Cuối cùng ông Bảo Đại phải dùng con dấu “Việt Nam ngự tiền văn phòng” của ông Nguyễn Đệ thay cho khuôn dấu của vị Hoàng đế nước Nam.
Sau ngày xuất bản cuốn Le Dragon d’ Annam (1980) và sau ngày Bảo Đại làm giấy hôn thú với bà Monique Baudot (1982), ông đã làm đơn kiện con trai Bảo Long đòi lại cặp ấ.n ki.ếm. Toà xử Bảo Long được giữ cây ki.ếm và giao lại chiếc ấ.n cho Bảo Đại.
Theo nhiều lời đồn đại, gần đây, vì tú.ng ti.ền nên vị hoàng tử Bảo Long đã bán m.ấ.t cây ki.ếm trên. Còn chiếc ấ.n, sau khi Bảo Đại qu.a đ.ời, nó đã lọt vào tay bà đầm Monique Baudot – bà vợ Tây mà ông (cựu hoàng Bảo Đại) cưới năm 1982”, tài liệu nghiên cứu của TS Phan Thanh Hải cho biết.
Đây là bộ ấ.n ki.ếm cuối cùng và cũng có thể xem là bộ ấ.n ki.ếm quý giá nhất của triều Nguyễn lẽ đúng ra phải thuộc về quyền sở hữu của nhân dân Việt Nam. Thế nhưng, sau 70 năm kể từ ngày cặp ấ.n ki.ếm của triều Nguyễn được trao cho chính quyền nhân dân, cặp quốc bảo này vẫn đang lưu lạc ở trời Tây, chờ ngày trở về cố hương.
Theo Vietnamnet, Tiền Phong
