Bánh mì là một nét đặc sắc của văn hóa ẩm thực Sài Gòn xưa nay. Nếu nhắc tới ổ bánh mì của tiệm Nguyễn Ngọ ở thời điểm trước năm 1975 thì có lẽ người Sài Gòn nào cũng biết vì thương hiệu bánh mì Nguyễn Ngọ đình đám nhất nhì lúc bấy giờ.
Chút ký ức về bánh mì Sài Gòn xưa
Bánh mì đã xuất hiện ở xứ ta trước cái mốc 1859, nhưng được biết đến nhiều là sau khi đội quân viễn chinh c̼h̼i̼ế̼m̼ thành Gia Định. Ngoài người Pháp, cách làm bánh mì đầu tiên được người Hoa tiếp thu, sản xuất bán ra thị trường và trong số khách hàng mua bánh mì thời kỳ đó có cả người Việt: bồi bàn, thông ngôn, thầy ký có lẽ là những người nếm bánh mì đầu tiên. Kế đó là công chức tân trào, rồi đến tầng lớp Tây học, thị dân và lần lần tỏa rộng phổ biến cả thành thị lẫn nông thôn.
Bánh mì theo chân người Pháp đến Sài Gòn đầu tiên, xuống Nam Kỳ lục tỉnh, ra miền Bắc, sau đó mới phổ biến trên toàn quốc, cho nên khi đề cập đến bánh mì, người ta đề cập đến Sài Gòn: bánh mì Sài Gòn. Những ổ bánh mì Sài Gòn mới ra lò còn nóng, dậy mùi thơm của bột mì nướng, vỏ giòn rụm, vàng ươm, láng lẩy bơ, nở tròn bụng, ruột trắng mịn và xốp này từ những năm 30 cho mãi đến bây giờ, vẫn là một thứ quà Sài Gòn, mà những người dân ở miền Tây đi Sài Gòn về lại nhà mua làm quà cho con cháu.
Ta thấy những thực phẩm, những vật dụng hàng ngày mà người Pháp mang đến Việt Nam, đều được gọi kèm theo chữ tây như: khoai tây, hành tây, dâu tây, rượu tây, thuốc tây, giày tây… Trong khi ngoài Bắc gọi bánh mì là bánh tây, thì miền Nam lúc đó đã gọi nó là bánh mì ổ (ổ như chữ ổ của bánh bông lan). Có lẽ một trong các loại bánh mì mà người Pháp du nhập sang đầu tiên là pain de champagne (bánh mì đồng quê) ổ bự, to bè, nhiều ruột, để được vài ngày hay các loại bánh mì hình tròn, hình bầu dục gọi tên là le pain rond, le complet, le bâtard…
Dù bánh mì khắp nơi đều có, ở các tỉnh đều có lò làm bánh mì, nhưng danh tiếng bánh mì Sài Gòn đã đi vào ký ức người ta từ lâu lắm rồi. Ở cửa ngõ thành phố đi các tỉnh đầy những chỗ bán bánh mì. Bến xe xa cảng miền Đông, miền Tây, lúc nào cũng có những người đội các cần xé đựng bánh mì đến tận cửa xe bán cho khách mua.
Những lò bánh mì ở Sài Gòn lúc nào cũng có đông người chờ lấy bánh mới: hoặc là những người bán lẻ cần một số lượng lớn, hoặc là những người chỉ cần mua một vài ổ, nhưng muốn mua thẳng từ lò. Cầm ổ bánh mì nóng hổi mới ra lò, người ta hay bẻ cái đầu giòn giòn ăn liền tại chỗ. Bánh mì nóng giòn ăn không cũng ngon, nhưng bánh mì không cũng có nhiều cách để ăn lắm.
>>> Xem thêm: Nghi lễ ăn uống phức tạp thời xưa: Nghe thôi đã muốn… nhịn đói!
Bánh mì Nguyễn Ngọ ngày xưa
Tại số 220 Trần Hưng Đạo trước đây có một tiệm bán bánh mì mang tên Nguyễn Ngọ. Bánh mì ở đây chỉ là loại bánh mì nhỏ hay còn gọi là “bánh mì cóc” và nhân chỉ có một thứ là thịt gà xé nhỏ, gia đình ông Nguyễn Ngọ là người Bắc Ninh chánh gốc, khi di cư vào Nam, ông Ngọ ở đường Trần Hưng Đạo, còn người anh là ông Nguyễn Văn Thân, ở số 158 Cống Quỳnh, đối diện trường Hưng Đạo của GS Nguyễn Văn Phú. Đó là lý do bánh mì Nguyễn Ngọ có mặt ở hai nơi, trên đường Trần Hưng Đạo và đường Cống Quỳnh. Các bạn ngày xưa học tại trường Hưng Đạo chắc thế nào cũng có người ghiền ổ bánh mì cóc có nhân thịt gà và paté ngay phía bên kia đường.
Mới đây mà thấm thoát 50 năm, người Sài Gòn trước năm 75 nhắc tới ổ bánh mì Nguyễn Ngọ thì không ai mà không biết vì thương hiệu này nó không những ngon mà lúc đó thuộc món ăn cao cấp mà những gia đình có tiền mới chọn nó cho bữa điểm tâm hàng ngày. Bánh mì gà trứ danh, một món cũng thuộc loại “khoái khẩu” ở Sài Gòn từ trước và cho tới ngày nay vẫn còn… bánh mì thịt nguội, trong đó có cả jambon, xúc xích, patê ăn kèm với sốt mayonaise và đồ chua.
Bánh mì thịt nguội ăn sẽ ngon hơn nếu bạn có thì giờ ngồi nhẩn nha tại tiệm, các loại thịt bầy trên đĩa trắng tinh kèm thêm một cục sốt bên cạnh dao, nĩa sạch bóng. Bẻ một miếng bánh mì còn nóng, trét sốt lên trên rồi một lớp patê, sau đó cắt một miếng jambon… đưa vào miệng. Tuyệt cú mèo!
Ngày nay, bánh mì không chỉ là món ăn rẻ, nhanh và tiện lợi đủ đường; bánh mì còn là món quà ấp ủ nhiều ký ức, và đi vào những câu thơ gợi nhớ Sài Gòn xưa…
Theo Page Sài Gòn Xưa
