Dân chơi Hà thành những năm Pháp thuộc không ai là không biết đến giai thoại cô Bé Tý (Betty), người không chỉ giàu ngang ngửa cô Tư Hồng mà còn là người cặp với nhiều quan chức người Pháp nhất thời bấy giờ.
Chủ báo Henry de Massias là người thu thập tư liệu để viết về cuộc đời li kì của bà Chúa Tiên (tên gọi khác của cô Bé Tý) với nhan đề: La vie merveilleuse de Betty la Tonkinoise. Độc giả trong và ngoài nước hẳn ai cũng biết Betty là phiên âm tiếng Anh (Anglais) của cô Bé Tý Hàng Bạc.
C̼ô̼ ̼b̼é̼ ̼m̼ồ̼ ̼c̼ô̼i̼
Bettty là cô gái n̼h̼à̼ ̼q̼u̼ê̼, được bố mẹ nuôi là công sứ Hưng Yên dạy cho tiếng Pháp truyền khẩu, thế nên chỉ 5,6 năm sau đã thông thạo Pháp ngữ. Các quan thầy không chỉ m̼ê̼ ̼m̼ệ̼t̼ Betty vì vẻ đẹp (Massias so sánh nàng thơm tho, ngon lành như múi mít chín mọng) mà còn thông minh, nhiều phen khiến họ phải đau đầu vì những câu hỏi hóc búa. Cái giá trị của Betty nằm ở chỗ đó, vì hầu như ở xứ An Nam ít người thạo tiếng Pháp như cô.
Cuộc đời Betty là cả một huyền thoại đánh đấu bởi những cuộc p̼h̼i̼ê̼u̼ ̼l̼ư̼u̼ ̼ đ̼ầ̼y̼ ̼k̼ị̼c̼h̼ ̼t̼í̼n̼h̼. Nàng là con út trong một gia đình 3 con, cha làm Đề lạc, bị t̼h̼ấ̼t̼ ̼l̼ạ̼c̼ cha từ nhỏ, bé thánh con cưng của vợ chồng viên công sứ Hưng Yên J. Simoney, với tên Tây là Félicie.
Bà công sứ, nguyên con gái viên Chánh Tổng ở Cầu Ngàng, vì h̼i̼ế̼m̼ ̼h̼o̼i̼ nên rất quí chiều cô bé, cử một cô khâu đứng tuổi phục dịch, chăm sóc bé và một con hầu nhỏ làm bạn chơi đùa. Viên công sứ còn sai một thầy thông dạy bé học quốc ngữ và tiếng Tây. Thấm thoắt, sau mấy năm, Bé lột xác thành cô bé dậy thì 17 tuổi, đẹp ngoan, biết chữ.
Năm đó (1905) d̼ị̼c̼h̼ ̼h̼ạ̼n̼h̼ ̼đ̼e̼n̼ ̼bỗng hoành hành trong vùng Trung châu. Vợ công sứ Simoney chẳng may mắc dịch chết giữa lúc Bé mơn mởn như trái chín đầu cành. Bà mất chưa đầy tháng, thì một đêm, Bé bị bố nuôi l̼à̼m̼ ̼n̼h̼ụ̼c̼, k̼h̼ó̼c̼ ̼v̼ù̼i̼ đến sáng, rồi cách một ngày sau b̼ỏ̼ ̼n̼h̼à̼ ̼t̼r̼ố̼n̼ ̼b̼i̼ệ̼t̼.
Những ngày đầu ở Hà Nội
Simoney sai lính và nhân viên bổ đi k̼i̼ế̼m̼ mấy ngày không thấy. Bé Tý đi tàu thuỷ lên Hà Nội, đem một vali đồ vật dụng tế nhuyễn gồm một số nữ trang, v̼à̼n̼g̼ ̼n̼g̼ọ̼c̼ ̼khá bộn của mẹ nuôi và tư trang riêng, trên 1000 đ̼ồ̼n̼g̼ dành dụm 5,6 năm đủ nuôi sống bé vài năm nếu không ăn t̼i̼ê̼u̼ phung phí quá.
Mấy tháng sau, Betty bắt đầu lâm cảnh t̼ú̼n̼g̼ ̼t̼h̼i̼ế̼u̼, nàng phải bán đôi xuyến cuối cùng để thanh toán tiền nhà hàng. Rồi một cứu tinh đến với nàng. Viên quan ba Bounet là chỉ huy một s̼ư̼ ̼đ̼o̼à̼n̼ Bắc Phi đến t̼i̼ê̼u̼ ̼d̼i̼ệ̼t̼ quân Đề Thám. Một lần khi Betty đang vận b̼ộ̼ ̼đ̼ồ̼ ̼n̼g̼ủ̼ ̼m̼ỏ̼n̼g̼ ̼m̼a̼n̼g̼, Bounet đẩy nhầm cửa phòng vào và sau đó rối rít xin lỗi.
Trưa hôm sau, chờ nàng rời phòng, Bounet xáp lại chào và mời nàng ăn trưa. Sau đó, họ trở thành đôi tình nhân gắn bó. Nhưng do nhận được lệnh ở cấp trên, Bounet phải lên vùng rừng núi Yên Thế đ̼á̼n̼h̼ ̼g̼i̼ặ̼c̼, b̼ị̼ ̼t̼r̼ú̼n̼g̼ ̼đ̼ạ̼n̼ ̼ở̼ ̼l̼ư̼n̼g̼ ̼và c̼h̼ế̼t̼ trên đường đưa về HN. Mất đi nguồn trợ cấp, Betty lại lâm vào cảnh t̼ú̼n̼g̼ ̼q̼u̼ẫ̼n̼.
Một hôm, có một viên quan tây r̼â̼u̼ ̼x̼ồ̼m̼ ̼ ͢tên Lastelle, tự nhận mình là chỉ huy của Bounet. Betty sai người mang rượu lên đãi khách rồi mời lại ăn trưa. Trong bữa ăn, hai người trò chuyện mỗi lúc một thân và từ đó Betty cặp với Lastelle, Chỉ huy tỉnh đội Bắc Giang. Một hôm, Lastelle gửi cho nàng một chiếc bình vôi bằng v̼à̼n̼g̼ nặng khoảng 5 kg và một cái ang men Tàu cổ đ̼o̼ạ̼t̼ được trong một c̼u̼ộ̼c̼ ̼h̼à̼n̼h̼ ̼q̼u̼â̼n̼.
Bẵng đi một thời gian, không thấy tình nhân về HN, Betty dò la tin tức mới hay rằng Lastelle đã c̼h̼ế̼t̼ ̼d̼o̼ ̼d̼ị̼c̼h̼ ̼t̼ả̼. Thế là trời cho Betty số v̼à̼n̼g̼ ̼v̼ô̼ ̼c̼h̼ủ̼ này, cô dự định chuyển sang buôn bán k̼i̼n̼h̼ ̼d̼o̼a̼n̼h̼, đổi nghề sống cuộc đời lương thiện hơn.
Tiếc thay, số cô không phải số buôn bán nên cô bập vào một cuộc tình duyên mới, lần này không phải quan quân mà là một doanh nhân giàu có, chủ một chuỗi m̼ỏ̼ ̼v̼à̼n̼g̼ lớn nhất Vịnh Bắc Bộ bấy giờ Jean Broussais. Gặp Betty, y như bị s̼é̼t̼ ̼đ̼á̼n̼h̼, và cô nghiễm nhiên trở thành bà chủ m̼ỏ̼ ̼v̼à̼n̼g̼, được thừa hưởng một trong những dinh cơ to nhất Hà thành thời bấy giờ.
T̼ì̼n̼h̼ ̼r̼i̼ê̼n̼g̼ ̼đ̼ã̼ ̼t̼h̼à̼n̼h̼ ̼n̼g̼ó̼n̼ ̼n̼g̼h̼ề̼
Thật ra tiền của Betty không chỉ mỗi Broussais cung cấp mà còn có cả ”bạn” của Broussais. Một số bạn Tây cùng ở nhà hàng với Bé Tý trước ngày Bé Tý lấy Tây m̼ỏ̼ ̼v̼à̼n̼g̼, thấy chồng Bé Tý hay vắng nhà bèn đến thăm, họ lại giới thiệu thêm một số bạn thân khác.
Với tất cả 28 chồng liên tiếp, kể từ Broussais đến cả trăm n̼h̼â̼n̼ ̼t̼ì̼n̼h̼ ̼l̼a̼i̼ ̼r̼a̼i̼ suốt 36 năm vang bóng, cô Bé Tý đã vận dụng nhiều t̼i̼ể̼u̼ ̼x̼ả̼o̼ ̼g̼â̼y̼ ̼ả̼o̼ ̼t̼ư̼ở̼n̼g̼ cho họ cô là người chung tình chỉ yêu có họ mà thôi. Và nếu họ chợt thấy một đàn ông nào khác trong nhà cô thì đó là ….bạn chồng rất thân đến chơi lúc cô đi vắng.
Cô từng tâm sự với cô Tư Hồng rằng, bận tâm lớn nhất mỗi ngày là việc “canh giờ” như người BẺ GHI cho xe lửa khỏi đ̼ụ̼n̼g̼ ̼n̼h̼a̼u̼. Mặc dù chu đáo từng chút nhưng đi đêm có ngày g̼ặ̼p̼ ̼m̼a̼. Một hôm Bé tiếp một viên quan Năm vừa ra đến cửa thì Tây m̼ỏ̼ ̼v̼à̼n̼g̼ về đến nơi. Lần đầu bắt gặp quan Tây trong nhà đi ra, Broussais nổi g̼h̼e̼n̼ ̼v̼à̼ ̼c̼ắ̼t̼ ̼đ̼ứ̼t̼ quan hệ.
Về phía Bé Tý, sau ngày bỏ chủ m̼ỏ̼ ̼v̼à̼n̼g̼, trở thành một thiếu phụ xinh đẹp, tương đối tự do tiếp các nhân tình, không còn thấp thỏm nhiều như trước,. Trong khoảng 7, 8 năm đ̼ứ̼t̼ với Tây m̼ỏ̼ ̼v̼à̼n̼g̼, Bé Tý đã liên tiếp lấy thêm 3,4 chồng và thường xuyên có vài chục nhân tình lẻ.
Hầu hết đều là quan binh, quan chức cao cấp và dân sự bự. Như thế mỗi tháng cô Bé nếu muốn có thể tậu 2 nhà lớn hoặc trên 20 mẫu ruộng hoặc hơn 300 l̼ư̼ợ̼n̼g̼ ̼v̼à̼n̼g̼ ̼ (nói vàng dễ hiểu giàu cỡ nào nhất). Đến năm 1919, Tây m̼ỏ̼ ̼v̼à̼n̼g̼ c̼h̼ế̼t̼, bé Tý trở thành t̼r̼i̼ệ̼u̼ ̼p̼h̼ú̼ thực sự (hơn t̼ỉ̼ ̼p̼h̼ú̼ thời bây giờ – trước 1974) năm nàng tròn 30 tuổi.
Đời sống phong lưu
Cô nổi tiếng là đ̼ồ̼n̼g̼ ̼b̼ó̼n̼g̼ lẫm liệt. Từ Bắc vào Trung, không đền to phủ lớn nào cô không đến hành hương. Các bà đồng quan đàn chị đều quí nể vì cô khéo xử và hào phóng. Cô có 4 rương lớn bằng gỗ bạch đàn mặt ngoài sơn vẽ tứ linh, mặt trong để mộc thơm phức đựng đầy khăn chầu áo ngự thượng hảo hạng mà ít bà bóng đương thời, kể cả các bà đồng quan có nổi 2 chiếc.
Đặc biệt, khăn áo đều bằng nhiễu và gấm đoạ Thượng Hải, không mấy bà Bóng thời đó đủ t̼i̼ề̼n̼ ̼m̼u̼a̼ ̼s̼ắ̼m̼. Các nữ trang đều bằng n̼g̼ọ̼c̼ ̼v̼à̼ ̼v̼à̼n̼g̼ trong khi các bà khác chỉ có đ̼ồ̼ ̼g̼i̼ả̼,̼ ̼đ̼ồ̼ ̼m̼ạ̼, một rương đầy đồ hầu mẫu, một đựng đồ hầu các ông lớn ông hoàng, một đựng đồ chúa Thượng Ngàn….
Ngoài ra, một giá gương bằng v̼à̼n̼g̼ 18k cao hơn 2 gang nguyên của một nữ hầu tước Pháp do một ông chồng Tây mua tặng cô trong một tiệm đồ cũ ở Marseille.
Trong ngôi nhà Tây hai tầng giữa phố Hàng bạc, cô tôn điện thờ Mẫu nguy nga chẳng kém ngôi đền. Một cung văn trẻ hát chầu trong điện có soạn một tập vè lục bát, ví toà nhà Hàng Bạc như là động tiên. Không hiểu động tiên trên trời đẹp như thế nào chứ động tiên Hàng Bạc thì thập phần lộng lẫy.
Toà nhà lớn bên ngoài bày biện đầy đ̼ồ̼ ̼c̼ổ̼ ̼q̼u̼í̼ ̼g̼i̼á̼ như: ngọc ngà, đồng, sơn, sứ từ đời Chu đến Thanh trị giá thử thời đến b̼ạ̼c̼ ̼t̼r̼i̼ệ̼u̼. Bên cạnh toà nhà là một sân ngổn ngang lồng, chuồng, nuôi đủ thứ k̼ì̼ ̼c̼ầ̼m̼ ̼d̼ị̼ ̼t̼h̼ú̼.
Điều đáng buồn là, nhiều đồ cổ quý giá trong số t̼à̼i̼ ̼s̼ả̼n̼ ̼k̼h̼ổ̼n̼g̼ ̼l̼ồ̼ ̼ của cô Bé Tý tại Hàng Bạc, trong một lần cô đi vắng, đã bị một số k̼ẻ̼ ̼g̼i̼a̼n̼ ̼’̼’̼g̼i̼ả̼ ̼l̼à̼m̼’̼’̼ ̼chính phủ V̼i̼ệ̼t̼ ̼M̼i̼n̼h̼ ̼é̼p̼ quản gia kí giấy giao nhận, với lí do, trưng bày ở triển lãm quốc tế. Số đồ đó sau đó một đi không trở lại.
ST
