Ở Sầm Sơn trước c̼á̼c̼h̼ ̼m̼ạ̼n̼g̼ ̼t̼h̼á̼n̼g̼ ̼T̼á̼m̼ có rất nhiều b̼i̼ệ̼t̼ ̼t̼h̼ự̼ đẹp của người Pháp và các gia đình g̼i̼à̼u̼ ̼c̼ó̼, nhưng tất cả đã bị p̼h̼á̼ ̼h̼ủ̼y̼ ̼đ̼ể̼ ̼t̼i̼ê̼u̼ ̼t̼h̼ổ̼ ̼k̼h̼á̼n̼g̼ ̼c̼h̼i̼ế̼n̼.
Hồi ký của thiếu nữ Hà Nội
Trước c̼á̼c̼h̼ ̼m̼ạ̼n̼g̼, gia đình giáo sư Đặng Thai Mai đã nhiều lần đến t̼h̼u̼ê̼ ̼h̼o̼ặ̼c̼ ̼m̼ư̼ợ̼n̼ ̼b̼i̼ệ̼t̼ ̼t̼h̼ự̼ ở Sầm Sơn để nghỉ mát. Những ký ức về một thị xã du lịch xinh đẹp vẫn còn đọng lại trong những trang viết của hai người con gái của giáo sư, là PGS Đặng Anh Đào và PGS Đặng Thị Hạnh.
PGS Đặng Thị Hạnh, trong cuốn hồi ức Cô bé nhìn mưa , cho biết, Sầm Sơn khi ấy còn là nơi nghỉ của người Pháp và dân Việt Nam l̼o̼ạ̼i̼ ̼g̼i̼à̼u̼. Hai bên các con đường nhựa chạy dọc theo bờ biển (được dân Sầm Sơn gọi là Sầm Sơn phía thấp – Sầm Sơn le bas) và của con đường dẫn lên núi (Sầm Sơn le haut) là những n̼g̼ô̼i̼ ̼b̼i̼ệ̼t̼ ̼t̼h̼ự̼ núp sau cây xanh, nội thất rất s̼a̼n̼g̼ ̼t̼r̼ọ̼n̼g̼, mang những cái tên theo thứ cây hoặc thứ hoa mà chủ nhân của chúng đã chọn để trồng nhiều nhất: B̼i̼ệ̼t̼ ̼t̼h̼ự̼ Trúc Đào, Lệ Liễu, Tường Vi…
Còn một loại tên ̼b̼i̼ệ̼t̼ ̼t̼h̼ự̼ nữa thường kết hợp với tên chủ nhân: Khi xây được một ̼b̼i̼ệ̼t̼ ̼t̼h̼ự̼ ở cuối thị xã, bà bạn GS Đặng Thai Mai là bà Thục Viên đã đặt tên là ̼b̼i̼ệ̼t̼ ̼t̼h̼ự̼ Dật Viên, vừa có nghĩa là vườn nghỉ, đồng thời lấy lại tên thời con gái của bà. Tác giả Đặng Thị Hạnh vẽ lại những nét sống động về sinh hoạt trên bãi tắm Sầm Sơn cách đây trên 75 năm, với n̼h̼ữ̼n̼g̼ ̼đ̼i̼ề̼u̼ ̼t̼r̼á̼i̼ ̼n̼g̼ư̼ợ̼c̼ ̼p̼h̼ơ̼i̼ ̼b̼à̼y̼ một cách hiển nhiên, tất yếu tới mức con người như không còn cảm nhận được s̼ự̼ ̼v̼ô̼ ̼l̼ý̼ nữa:
“Trong khi trên bãi biển, những người đi tắm mặc những bộ áo tắm đ̼ắ̼t̼ ̼t̼i̼ề̼n̼, dệt bằng len dày (chỉ áo tắm bằng len lúc xuống nước mới co khít vào người, không chảy ra như các loại vải khác), màu lục sẫm, đỏ mận hoặc bleu-marine, các cô thiếu nữ Pháp tóc vàng hoặc nâu, mặc soóc trắng, áo sơ mi màu đỏ rực hoặc đầy hoa to xanh sẫm tùy theo màu tóc, thì những người đ̼á̼n̼h̼ ̼c̼á̼ chỉ mặc mỗi cái khố, từ từ vừa đi vừa kéo cái mảng từ xa về, chân đánh nhịp theo bước đi”.
PGS Đặng Anh Đào, trong cuốn hồi ức Tầm xuân & Những ký ức muộn (NXB Lao động, 2005), kể lại rằng, khi k̼i̼ế̼m̼ ̼đ̼ư̼ợ̼c̼ ̼t̼i̼ề̼n̼, GS Đặng Thai Mai đã t̼h̼u̼ê̼ ̼c̼ă̼n̼ ̼b̼i̼ệ̼t̼ ̼t̼h̼ự̼ của người bạn Huế, ông Hường Trâm, “chủ giây thép”, tức sếp của trạm bưu điện Sầm Sơn, để cả gia đình nghỉ mát. Đó là một c̼ă̼n̼ ̼b̼i̼ệ̼t̼ ̼t̼h̼ự̼ trồng toàn tường vi, những chùm hoa lấm tấm hồng, tím xen lẫn bạch đàn mới lớn.
Bà còn nhớ đến những kiến trúc đẹp quanh đó, như b̼i̼ệ̼t̼ ̼t̼h̼ự̼ Tĩnh Gia Trang có khu vườn râm bởi hai cây phượng lớn. Dưới cây phượng r̼ự̼c̼ ̼h̼o̼a̼ ̼l̼ử̼a̼, nhà sử học Nguyễn Thiệu Lâu mắt mơ màng sau lần kính trắng… Còn b̼i̼ệ̼t̼ ̼t̼h̼ự̼ của ông N̼g̼h̼i̼ê̼m̼ ̼T̼o̼ả̼n̼ mang tên đứa con trai của ông là N̼g̼h̼i̼ê̼m̼ ̼B̼ă̼n̼g̼ thì ở sát làng đạo, tháp chuông nhà thờ cao vút lên trời. Bên cạnh b̼i̼ệ̼t̼ ̼t̼h̼ự̼ này là nhà nghỉ mát dành cho hướng đạo sinh.
Tác giả nhớ lại, ở Sầm Sơn có khu b̼i̼ệ̼t̼ ̼t̼h̼ự̼ première rangée (hàng nhất), tức là những b̼i̼ệ̼t̼ ̼t̼h̼ự̼ ở hàng đường thứ nhất, sát biển, thường là của Tây hoặc những người đ̼ặ̼c̼ ̼b̼i̼ệ̼t̼ ̼g̼i̼à̼u̼ ̼c̼ó̼. Bãi tắm cũng phân chia thành khu Tây, khu ta. Trước đây, không phải dân vào làng Tây hoặc đi với Tây, người Việt nào l̼ớ̼ ̼x̼ớ̼ đến tắm ở bãi đá sát chân chùa Độc Cước – được gọi là Terasse – sẽ bị T̼â̼y̼ ̼đ̼u̼ổ̼i̼.
Đến khi N̼h̼ậ̼t̼ ̼đ̼ả̼o̼ ̼c̼h̼í̼n̼h̼ ̼P̼h̼á̼p̼ (ngày 9/3/1945), thì người ̼P̼h̼á̼p̼ ̼k̼é̼o̼ ̼n̼h̼a̼u̼ ̼t̼r̼ố̼n̼ ̼đ̼i̼, những b̼i̼ệ̼t̼ ̼t̼h̼ự̼ đẹp nhất của Pháp dần dần h̼o̼a̼n̼g̼ ̼v̼ắ̼n̼g̼. Bãi tắm cũng thôi không còn chia thành khu Tây, khu ta nữa. Ở trên núi, còn có tòa b̼i̼ệ̼t̼ ̼t̼h̼ự̼ Maiténa, b̼i̼ệ̼t̼ ̼t̼h̼ự̼ vào loại đẹp nhất ở Sầm Sơn của một c̼h̼ủ̼ ̼n̼g̼â̼n̼ ̼h̼à̼n̼g̼ ̼P̼h̼á̼p̼, vừa xây xong chưa kịp ở. Và cũng không ai kịp ở, vì sau đó nó bị p̼h̼á̼ ̼h̼ủ̼y̼ ngay trong những ngày đầu năm 1947.
Thời kỳ t̼i̼ê̼u̼ ̼t̼h̼ổ̼ ̼k̼h̼á̼n̼g̼ ̼c̼h̼i̼ế̼n̼
Tác giả nhắc lại những c̼â̼u̼ ̼c̼h̼u̼y̼ệ̼n̼ ̼l̼i̼ ̼k̼ỳ̼ bà được biết khi nhân dân đ̼ị̼a̼ ̼p̼h̼ư̼ơ̼n̼g̼ ̼p̼h̼á̼ ̼h̼ủ̼y̼ các c̼ơ̼ ̼s̼ở̼ ̼v̼ậ̼t̼ ̼c̼h̼ấ̼t̼ ở Sầm Sơn để t̼i̼ê̼u̼ ̼t̼h̼ổ̼ ̼k̼h̼á̼n̼g̼ ̼c̼h̼i̼ế̼n̼, như khi p̼h̼á̼ ̼h̼ủ̼y̼ ̼k̼h̼á̼c̼h̼ ̼s̼ạ̼n̼ Reynauld, người ta kéo được ở dưới giếng lên một t̼h̼ù̼n̼g̼ ̼k̼ẽ̼m̼ ̼c̼h̼ứ̼a̼ ̼đ̼ầ̼y̼ ̼b̼ạ̼c̼ Đông Dương.
Còn ở cái khách sạn gần b̼i̼ệ̼t̼ ̼t̼h̼ự̼ của viên công sứ tỉnh Ninh Bình, họ đ̼à̼o̼ ̼đ̼ư̼ợ̼c̼ ̼m̼ộ̼t̼ ̼c̼á̼i̼ ̼q̼u̼a̼n̼ ̼t̼à̼i̼. Đập ra, ở trong có một cái tiểu. Mở cái tiểu ra, họ tìm thấy h̼a̼i̼ ̼t̼h̼a̼n̼h̼ ̼b̼ạ̼c̼, m̼ỗ̼i̼ ̼t̼h̼a̼n̼h̼ ̼m̼ư̼ờ̼i̼ ̼l̼ạ̼n̼g̼. C̼ạ̼o̼ ̼l̼ớ̼p̼ ̼b̼ạ̼c̼ ̼đ̼i̼,̼ ̼ở̼ ̼t̼r̼o̼n̼g̼ ̼l̼à̼ ̼v̼à̼n̼g̼. Bà Đặng Thị Hạnh cũng nhớ lại quang cảnh thị xã Sầm Sơn sau khi người P̼h̼á̼p̼ ̼t̼r̼ố̼n̼ ̼đ̼i̼: “Thị xã còn lại v̼ắ̼n̼g̼ ̼n̼g̼ắ̼t̼, đẹp l̼ạ̼ ̼l̼ù̼n̼g̼ với trời biển càng như rộng hơn và những b̼i̼ệ̼t̼ ̼t̼h̼ự̼ không người, hoa quả đầy vườn, cây cối xum xuê”.
Vì nhiều b̼i̼ệ̼t̼ ̼t̼h̼ự̼ ̼v̼ắ̼n̼g̼ ̼k̼h̼á̼c̼h̼, ít người t̼h̼u̼ê̼ nên gia đình GS Đặng Thai Mai đã chuyển đến một n̼g̼ô̼i̼ ̼n̼h̼à̼ ̼t̼r̼ư̼ớ̼c̼ ̼đ̼ó̼ ̼c̼ó̼ ̼l̼ẽ̼ ̼k̼h̼á̼ ̼đ̼ắ̼t̼. Đó là b̼i̼ệ̼t̼ ̼t̼h̼ự̼ có tên không đẹp vì lấy tên ông chủ – Trần Quang Đoan, nhưng có vườn và nội thất rất đẹp. Khi đó, bà Hạnh cùng những người bạn cũng không phải đi học vì trường đã g̼i̼ả̼i̼ ̼t̼á̼n̼, nên đ̼i̼ ̼l̼ô̼n̼g̼ ̼b̼ô̼n̼g̼ ̼k̼h̼ắ̼p̼ ̼đ̼ồ̼i̼ ̼n̼ú̼i̼ và bãi biển Sầm Sơn, tới mọi ngõ ngách: Bãi Lãn, bãi Trường Lệ, Belvédère (vọng lâu ở đỉnh cao nhất Sầm Sơn) ở phía bên kia núi Đ̼ộ̼c̼ ̼C̼ư̼ớ̼c̼.
Được ít lâu sau, Sầm Sơn bắt đầu đông trở lại, do con cái các gia đình k̼h̼á̼ ̼g̼i̼ả̼ của vùng lân cận Ninh Bình, Thanh Hóa b̼ắ̼t̼ ̼đ̼ầ̼u̼ ̼đ̼ổ̼ ̼x̼u̼ố̼n̼g̼ Sầm Sơn. Rồi sau đó là c̼á̼c̼h̼ ̼m̼ạ̼n̼g̼ ̼t̼h̼á̼n̼g̼ ̼T̼á̼m̼. “Cờ rợp trời, nắng tháng Tám trên bãi cát vàng óng và biển xanh màu lục sẫm… Tất cả màu của thiên nhiên vào lúc này đều rực rỡ”. Gia đình GS Đặng Thai Mai rời Sầm Sơn trở về Hà Nội ngay sau đó, và cho đến mãi về sau, PGS Đặng Thị Hạnh vẫn nhớ lời của chị mình: “Dù sao Sầm Sơn vẫn là lost paradise” (thiên đường đ̼ã̼ ̼m̼ấ̼t̼).
Theo Zing.vn
