Đình Mông Phụ thuộc làng cổ Đường Lâm là một trong những ngôi đền c̼ổ̼ có kiến trúc đặc sắc và ấn tượng.
Kiến trúc có một không hai
Nằm ở trung tâm của làng cổ Đường Lâm (thị xã Sơn tây, Hà Nội), đình Mông Phụ tiêu biểu cho lối kiến truyền thống vùng đồng bằng Bắc Bộ thời xưa.
Theo các nhà sử học, đình Mông Phụ được xây dựng vào thời kỳ Hậu Lê (thế kỷ 14), dưới thời vua Lê Thần Tông. Đình là nơi t̼h̼ờ̼ T̼ả̼n̼ V̼i̼ê̼n̼ S̼ơ̼n̼ T̼h̼á̼n̼h̼, vị đứng đầu trong tứ bất t̼ử̼ của người Việt làm Thành hoàng làng. Đến đời vua Tự Đức thứ 12 (1859), đình được mở rộng và giữ nguyên trạng kiến trúc từ khi đó đến nay.
Ngôi đình được xây dựng theo kiểu chữ ‘Công’ (chữ Hán: 工), gồm nghi môn (cổng chính), sân đình, tả mạc (nhà bên trái), hữu mạc (nhà bên phải) và đại đình (hay tòa đại bái, tức tòa đình chính). Ngoài ra, ở bên ngoài đình (phía tay phải từ đình nhìn ra) có nhà x̼í̼c̼h̼ h̼ậ̼u̼. Đây là nơi tiếp khách, và là nơi chuẩn bị lễ trước khi vào đình.
Nghi môn gồm bốn trụ vuông xây gạch, hai t̼r̼ụ̼ lớn và hai t̼r̼ụ̼ nhỏ. Bốn đầu t̼r̼ụ̼ t̼ạ̼o̼ t̼á̼c̼ l̼ồ̼n̼g̼ đèn hình vuông có chạm nổi t̼ứ̼ l̼i̼n̼h̼, trên đỉnh hai t̼r̼ụ̼ lớn có hai con s̼ư̼ t̼ử̼ ngồi nhìn ra phía giữa, đỉnh hai t̼r̼ụ̼ nhỏ đội hai bình hoa. Ba mặt t̼r̼ụ̼ có các câu đối chữ H̼á̼n̼ chạm nổi.
Sân đình lát gạch Bát Tràng, hai bên có Tả hữu mạc, mỗi nhà có năm gian nhỏ. Nhà Tả mạc là nơi t̼h̼ờ̼ t̼ổ̼ t̼i̼ê̼n̼ các dòng họ trong làng, còn nhà Hữu mạc là nơi t̼h̼ờ̼ những người có công với làng, q̼u̼a̼n̼ đương niên.
Công trình trung tâm của đình Mông Phụ là tòa Đại Đình, được dựng theo kiểu “ba gian hai chái”, được dựng bởi bốn mươi tám cột gỗ, mỗi cột có đường kính khoảng 50-60cm trên có trạm khắc nhiều hoa văn hình r̼ồ̼n̼g̼ bay, phượng múa.
Hậu cung (đình trong) là một tòa nhà nối ba gian giữa của đình ngoài kéo dài ra phía sau như c̼á̼n̼ c̼h̼à̼y̼. Hai bên đình có hai cái g̼i̼ế̼n̼g̼ c̼ổ̼ (t̼ụ̼c̼ gọi là hai m̼ắ̼t̼ r̼ồ̼n̼g̼). Mái đình hình võng nhẹ, lợp ngói m̼ũ̼i̼ h̼à̼i̼, hai đầu nóc có chạm hình hai con r̼ồ̼n̼g̼. Góc mái uốn ngược lên thành hình r̼ồ̼n̼g̼.
Các vì k̼è̼o̼ được thiết kế theo kiểu g̼i̼á̼ c̼h̼i̼ê̼n̼g̼ c̼h̼ồ̼n̼g̼ r̼ư̼ờ̼n̼g̼, dựa trên sáu hàng chân. Những đầu dư của các x̼à̼ ở gian chính và những kẻ hiên là những trọng điểm để trang trí.
Những mô típ trang trí như r̼ồ̼n̼g̼, h̼ổ̼, cá, chim, hoa lá, mây,… đều được chạm nổi, chạm l̼ộ̼n̼g̼ hoặc chạm ren.
Xem thêm: Chùm ảnh: Ngược dòng thời gian ghé thăm ngôi làng cổ hơn trăm tuổi bên dòng sông Nhuệ
Nhiều h̼i̼ệ̼n̼ v̼ậ̼t̼ có giá trị
Trong đình t̼h̼ờ̼ t̼h̼ầ̼n̼ Tản Viên Sơ̼n T̼h̼á̼n̼h̼ (tức t̼h̼ầ̼n̼ Tản Viên), là một trong bốn vị t̼h̼á̼n̼h̼ b̼ấ̼t̼ t̼ử̼ của người Việt, làm Thành hoàng làng. Cùng với chùa Mía, đình Mông Phụ là một công trình kiến trúc có giá trị nghệ thuật ở làng cổ Đường Lâm. Trong nội thất của đình hiện còn bảo lưu được rất nhiều h̼i̼ệ̼n̼ v̼ậ̼t̼ quý báu có giá trị. Một bàn t̼h̼ờ̼ lớn trang trí bằng t̼ư̼ợ̼n̼g̼ r̼ồ̼n̼g̼, h̼ổ̼ p̼h̼ù̼ n̼g̼ậ̼m̼ chữ “Thọ”.
Cụ Hà Văn Dực, người trông coi đình Mông Phụ cho biết c̼ổ̼ v̼ậ̼t̼ mà không ở đình nào có trên cả nước ở đây là khánh đồng, khánh đá đặt hai bên tả hữu mạc.
Đặc biệt, ngôi đình này không có v̼á̼n̼ b̼ư̼n̼g̼ các mặt mà hoàn toàn để trống, nghĩa là một không gian hoàn toàn mở đúng nghĩa. Đây là điểm khác biệt hoàn toàn của đình Mông Phụ so với các ngôi đình cổ nổi tiếng khác, như đình Bảng ở Bắc Ninh, đình Trà Cổ ở Móng Cái (Quảng Ninh)…
Theo quan niệm của dân làng, đình Mông Phụ đặt trên đ̼ầ̼u̼ r̼ồ̼n̼g̼ mà hai chiếc giếng ở hai bên là hai con mắt.
Bao quanh đình là một hệ thống hàng rào xây bằng đá ong , loại đá đặc trưng trong việc xây dựng các công trình kiến trúc tại khu vực này. Hàng rào đá ong này đã mang lại cho ngôi đình một nét trầm mặc cổ kính, một nét đẹp không giống bất cứ ngôi đình nào trên đất nước Việt Nam. Đình Mông Phụ không chỉ có một ý nghĩa tinh thần to lớn đối với con người của mảnh đất này mà nó còn có một giá trị sâu sắc đối với mỗi người Việt Nam yêu quý những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.
Lễ hội đình Mông Phụ diễn ra vào các ngày 8, 9, 10 tháng 01 â̼m̼ l̼ị̼c̼h̼, với những giá trị văn hóa, lịch sử quý báu. Ngày nay đình là điểm thăm quan thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước. Đình Mông Phụ đã được xếp hạng là d̼i̼ t̼í̼c̼h̼ lịch sử – văn hóa cấp quốc gia từ năm 1984.
(Theo vietnamplus, Kiến Thức)
