Thành lập ở Bắc, nhưng khi vào Nam, đoàn Kim Chung vẫn trở thành huyền thoại lừng danh…
Lừng danh đất Bắc
Trước 1954, đoàn Kim Chung thành lập ở ngoài Bắc, cũng là một đoàn hát nổi tiếng. Chủ nhân của đoàn là ông Trần Viết Long, một công tử con nhà giàu ở Hà Nội. Ông Long từng đi du học bên Pháp, bên Đức nhưng khi về nước đã không làm cho cơ quan nào, mà đi làm cải lương.
Vì quá say mê tiếng hát của nghệ sĩ cải lương Kim Chung, ông Long đã bất chấp sự n̼g̼ă̼n̼ c̼ấ̼m̼ của gia đình kết hôn với người phụ nữ này và thành lập đoàn cải lương mang tên vợ của mình.
Năm 1952, ông Long đã sản xuất phim nhựa Kiếp Hoa do ông viết kịch bản (ký bút danh Trần Lang) – là phim có âm thanh đầu tiên của người Việt thực hiện, với vai chính dành cho vợ (Kim Chung) và em dâu (Kim Xuân), hai ngôi sao cải lương thời đó.
Kiếp Hoa đã trở thành một huyền thoại trong ký ức của những người Hà Nội năm 1953. Trước ngày ra rạp, ông chủ đoàn Kim Chung đã thuê một chiếc máy bay dân dụng thả các tờ quảng cáo xuống khu vực Bờ Hồ.
Để cho bộ phim thêm phần hấp dẫn và gây ấn tượng với công chúng trong buổi chiếu ra mắt, toàn bộ êkíp điều hành, đạo diễn… còn tổ chức một cuộc thi sáng tác bài hát làm nền cho phim với giải thưởng lớn. Cuối cùng bài hát Làng Tôi của nhạc sĩ Chung Quân (khi đó mới 16 tuổi) đã được chọn: “làng tôi có cây đa cao ngất tầng xanh…”.
Xem thêm: [Video] Nghe lại những ca khúc hay nhất của nhạc sĩ Trần Trịnh
Gánh hát chia đôi
Khi đình c̼h̼i̼ế̼n̼ Pháp – Việt 1954, theo làn sóng đồng bào d̼i̼ ̼c̼ư̼, vợ chồng ông đã quyết định chuyển một nửa đoàn cải lương Kim Chung vào Sài Gòn. Một nửa đoàn Kim Chung ở lại Hà Nội, do vợ chồng người em là Tiêu Lang và Kim Xuân quán xuyến. Tất cả đều hy vọng hai năm sau hai đoàn Kim Chung sẽ tái hợp. Nhưng do sự c̼h̼i̼a̼ c̼ắ̼t̼ đất nước, điều đó đã không xảy ra.
Ở lại Hà Nội, ông bà Tiêu Lang – Kim Xuân vẫn tiếp tục hành nghề tại rạp Kim Chung, lúc này đoàn do Sở Văn hóa Hà Nội quản lý về chuyên môn. Thời kỳ q̼u̼â̼n̼ ̼đ̼ộ̼i̼ nhân dân Việt Nam về tiếp quản Thủ đô năm 1954, dân vùng tự do vào Hà Nội nghe cải lương nhiều, đoàn Kim Chung kiếm bộn tiền, nghệ sĩ rất phấn khởi, bảo nhau việc gì phải vào Sài Gòn cho k̼h̼ổ̼.
Cho tới năm 1966, đoàn Kim Chung lâm vào cảnh k̼h̼ó̼ k̼h̼ă̼n̼, bị đưa vào quốc doanh thuộc Sở Văn Hóa, sau đó bị đổi thành đoàn Chuông Vàng. Cái tên Kim Chung xem như bị xóa khỏi Hà Nội.
Còn nửa Đoàn Cải Lương Kim Chung do ông Long đưa vào Sài Gòn có một số phận hoàn toàn khác. Khi mới vào Sài Gòn do chưa quen nên bị c̼h̼ậ̼t̼ v̼ậ̼t̼. Nhưng nhờ ông b̼ầ̼u̼ Long quyết đoán đã chơi trội hơn các đoàn khác. Ông thuê hẳn rạp Aristo để biểu diễn, sau đó đoàn ăn nên làm ra, nổi danh khắp Sài Gòn.
Lúc bấy giờ, rạp Aristo không được nhiều gánh cải lương ưa thích bởi vị trí bất lợi. Song ở đây có thể thuê dài hạn với giá rẻ, nghe nói khoảng một phần ba so với địa điểm khác, ông b̼ầ̼u̼ Long có suy nghĩ nếu như giá thuê rạp rẻ thì dù ít khán giả vẫn không bị l̼ỗ̼, vì không tốn kém di chuyển như hầu hết các gánh.
Thế nhưng, điều không ai ngờ được là đoàn Kim Chung là khi ký hợp đồng rồi thì đêm nào khán giả cũng đông chật rạp. Tuồng có sẵn ngoài Bắc mang hát lại hằng đêm, khán giả xem đông, không phải là khán giả của Sài Gòn, mà là khán giả thuộc đồng bào d̼i̼ c̼ư̼ miền Bắc, vào Sài Gòn chưa được biết đ̼ị̼n̼h̼ c̼ư̼ đâu cả. Họ còn t̼i̼ề̼n̼ b̼ạ̼c̼, họ đang nhớ đến quê hương miền Bắc, chợt có gánh hát ngoài Bắc vào, đương nhiên họ ủng hộ hết mình. Giai đoạn đầu của Kim Chung kiếm t̼i̼ề̼n̼ dễ dàng là vì thế.
Đoàn cải lương Kim Chung còn gây kinh ngạc cho giới cải lương qua việc diễn nhiều ngày chỉ có một vở hát “Trăng Giãi Đêm Sương” được diễn liên tục trên 40 đêm. Có thể nói rằng, đây là vở cải lương được hát liên tục trên sân khấu lần đầu tiên xuất hiện ở Sài Gòn. Và từ đó, chuyện hát nhiều ngày một vở diễn bắt đầu được các đoàn cải lương khác áp dụng.
Có thể nói phần lớn tài danh sân khấu cải lương đã ở dưới trướng của Bầu Long. Các nghệ sĩ tên tuổi phục vụ cho Kim Chung người ta phải kể: Út Trà Ôn, Hùng Cường, Tấn Tài, Út Bạch Lan, Thanh Hải, Diệu Hiền, Lệ Thủy, Mỹ Châu, Thanh Kim Huệ, 3 chàng Minh: Minh Cảnh, Minh Phụng, Minh Vương, và không thể không kể đến “cô đào thương đất Bắc” Bích Hợp.
Đặc biệt ông Long còn cho đoàn hát đi diễn tại Pháp, những nơi có đông kiều bào Việt Nam sinh sống. Qua đợt diễn này ông h̼ố̼t̼ b̼ạ̼c̼, tiếng tăm của công ty Kim Chung lừng lẫy.
Đến năm 1975, ông b̼ầ̼u̼ Long và đào Kim Chung cùng gia đình đi Pháp. Đến năm 1981 thì ông về nước mang theo dự tính xây dựng lại đoàn Kim Chung. Nhưng rồi lực bất tòng tâm. Hai vợ chồng ông đều m̼ấ̼t̼ tại Sài Gòn.
(Theo Sài Gòn Văn Sử)
